Tin bổ nhiệm và những công việc đầu tiên

Ngày 19 tháng 10 năm 2019, Tòa Thánh chọn Giám mục Năng làm Tổng giám mục Tổng giáo phận Thành phố Hồ Chí Minh.[4] Ông cũng kiêm nhiệm vai trò Giám quản Tông Tòa Giáo phận Phát Diệm.[2][44][45] Trong văn thư gửi đến cộng đồng giáo dân Tổng giáo phận, Giám quản Tông Tòa Giuse Đỗ Mạnh Hùng đã loan tin về việc bổ nhiệm vị Tổng giám mục thứ tư của Tổng giáo phận. Giám mục Hùng kêu gọi giáo dân cảm tạ Thiên Chúa và Giáo hoàng Phanxicô đã sớm bổ nhiệm giám mục cho giáo phận.[46] Dù là người gốc giáo phận Phát Diệm, nhưng với việc đi theo con đường tu trì từ thuở thiếu thời tại Sài Gòn, việc bổ nhiệm quản lý Tổng giáo phận Thành phố Hồ Chí Minh thực tế chỉ là một sự "trở về" đối với tân tổng giám mục.[47]

Chức vụ Giám quản Tông Tòa của giám mục Đỗ Mạnh Hùng, theo giáo luật Công giáo duy trì đến khi Tân Tổng giám mục Giuse Nguyễn Năng nhậm chức. Thời gian tổ chức lễ nhậm chức sẽ được công bố sau. Thông báo từ Tòa Tổng giám mục Thành phố Hồ Chí Minh hướng dẫn cách thức đọc Kinh nguyện Thánh Thể áp dụng trong Tổng giáo phận này không đọc tên Tân Tổng giám mục và chỉ đọc khi vị này nhậm chức.[48] Tòa giám mục Phát Diệm cũng ra thông cáo, trong đó hướng dẫn sửa đổi cách đọc kinh nguyện trên, xướng danh giám mục Nguyễn Năng với hàm Tổng giám mục, chức vị Giám quản Tông Tòa.[49]

Ngày 21 tháng 10 năm 2019, phái đoàn Tổng giáo phận Thành phố Hồ Chí Minh đến Giáo phận Phát Diệm nhằm chào mừng Tân Tổng giám mục. Phái đoàn dẫn đầu bởi Giám quản Tông Tòa Đỗ Mạnh Hùng, giám mục phụ tá Louis Nguyễn Anh Tuấn. Tham dự đoàn có các linh mục gồm linh mục Tổng Đại diện Inhaxiô Hồ Văn Xuân, linh mục Chưởng ấn, Chánh Văn phòng Phêrô Kiều Công Tùng và Ban truyền thông Tổng giáo phận. Đi cùng đoàn còn có Chánh văn phòng Hội đồng Giám mục Việt Nam Giuse Đào Nguyên Vũ và linh mục Giuse Phạm Bá Lãm đại diện linh mục gốc Phát Diệm tại miền Nam. Sau khi nhận được lời chúc mừng, Tổng giám mục Nguyễn Năng kêu gọi mọi người cầu nguyện cho ông trong sứ vụ mới.[50] Chia sẻ với phái đoàn Tổng giáo phận trong chuyến thăm, Tổng giám mục Nguyễn Năng cho biết dù đã đón nhiều lượt khách, ông cảm thấy cảm giác hôm nay rất hồi hộp và chưa có tiền lệ. Nói về việc bổ nhiệm về Tổng giáo phận, Tổng giám mục Nguyễn Năng cho rằng đây là một sự bất ngờ nhưng phải đón nhận với sự vâng phục của một tín hữu Công giáo với Giáo hoàng.[51]

Tổng giám mục Giuse Nguyễn Năng trả lời phỏng vấn Ban truyền thông Tổng giáo phận Sài Gòn tại phòng khách Giáo phận Phát Diệm vào ngày 21 tháng 10 năm 2019. Video phỏng vấn được công bố trên trang YouTube Tổng giáo phận Sài Gòn ngày 23 tháng 10. Khi được hỏi về cảm nhận khi đón nhận tin tức công bố bổ nhiệm về làm Tổng giám mục Tổng giáo phận Thành phố Hồ Chí Minh, Tổng giám mục Năng trả lời ông cho rằng việc sẵn sàng đón nhận sự bổ nhiệm của các vị bề trên. Ông cho biết tại Giáo phận Phát Diệm đang có chương trình mục vụ dự định sẽ tốn nhiều thời gian. Ông cho rằng mình cũng có nhiều ưu tư nhưng tin vào Chúa Thánh Thần để đón nhận nhiệm vụ mới. Khi được hỏi về chặng đường sắp đến trong việc kiêm nhiệm hai giáo phận xa cách hơn 1.500 km, Tổng giám mục Nguyễn Năng cho rằng đây cũng là một trở ngại vì sức con người luôn giới hạn. Ông cho rằng việc kiêm nhiệm này rất khó vì ông phải dành thời gian làm quen và tìm hiểu Tổng giáo phận Thành phố và công việc chính cũng tại Tổng giáo phận. Tổng giám mục Năng cho rằng ông sẽ sắp xếp đến Giáo phận Phát Diệm khi có thể để các hoạt động mục vụ không đình trệ trong thời gian chờ Tòa thánh bổ nhiệm tân giám mục Phát Diệm. Tổng giám mục Nguyễn Năng cho rằng tin bổ nhiệm đột ngột và còn chương trình mục vụ quan trọng cần hoàn tất tại Giáo phận Phát Diệm nên ông dự định ngày 11 tháng 12 sẽ nhận sứ vụ tại Tổng giáo phận.[52][53]

Ngày 26 tháng 10 năm 2019, Tổng giám mục Nguyễn Năng dùng quyền Giám quản Tông Tòa Phát Diệm ký văn thư bổ nhiệm linh mục Đại diện Giám quản và Phó Đại diện Giám quản. Hai chức vụ này lần lượt trao cho các linh mục Antôn Phan Văn Tự và Phêrô Nguyễn Văn Hiện. Trong văn thư nêu rõ vai trò của hai linh mục này: linh mục Tự đóng vai trò như một linh mục Tổng đại diện có quyền hành pháp còn linh mục Hiện được thừa ủy quyền đặc trách vấn đề ngoại vụ.[54] Hai ngày sau đó, chiều ngày 28 tháng 10, ông lên đường thăm Trụ sở Giáo phận Phát Diệm tại Tổng giáo phận Thành phố Hồ Chí Minh. Sáng ngày 29, Tân Tổng giám mục Nguyễn Năng đến thăm Trung tâm Mục vụ Tổng giáo phận Sài Gòn và gặp gỡ Hồng y Gioan Baotixita Phạm Minh Mẫn, tiếp đó ông đến thăm Tòa Tổng giám mục Tổng giáo phận Thành phố Hồ Chí Minh và trao đổi về lịch trình những ngày sắp đến (lễ nhậm chức) và dùng bữa trưa tại đây.[55][56]

Tổng giám mục Tân cử Nguyễn Năng có bài phỏng vấn với kênh truyền thông Công giáo VietCatholic, và bài phỏng vấn này đã được đăng tải vào ngày 15 tháng 11 năm 2019. Nói về vấn đề cảm xúc khi đón nhận tin bổ nhiệm, Nguyễn Năng cho biết khi được Tòa Thánh tham vấn ý kiến, ông trả lời rằng với vai trò là một giám mục, ông cần phải tuân lời Giáo hoàng. Nhắc đến khẩu hiệu “Hiệp thông và Phục vụ" và đường hướng mục vụ trong vai trò mới, Tổng giám mục Năng bày tỏ mong muốn giáo dân Tổng giáo phận sống hiệp thông với nhau và phục vụ con người và xã hội. Khi được hỏi về những trăn trở trong việc mục vụ đối với Tổng giáo phận lớn, Nguyễn Năng cho rằng ông có kinh nghiệm 10 năm làm giám mục, nhưng môi trường và đời sống tôn giáo của Phát Diệm khác với Thành phố Hồ Chí Minh. Ông lo lắng việc làm cách nào để phát huy hết tiềm năng của họ. Ngoài ra, những vấn đề về đời sống hưởng thụ vật chất, coi nhẹ đời sống tinh thần, vấn đề di dân cũng là mối bận tâm của Tổng giám mục Năng. Được phỏng vấn với câu hỏi đặt ra là người đời thường nói Càng cao danh vọng càng đầy gian nan, Nguyễn Năng cho biết đối với đời sống môn đệ Đức Kitô, nhận lãnh trách nhiệm quan trọng đồng nghĩa với việc đi xuống làm người phục vụ. Nhẳn nhủ đến giáo dân và VietCatholic, Tổng giám mục Nguyễn Năng cho biết trong sự phát triển của thời đại thông tin, giáo dân cần nhận định sáng suốt, đừng để các tin giả chi phối bản thân.[57]

Nghi thức nhậm chức

Trong thông cáo đề ngày 21 tháng 11 của Tòa Tổng giám mục, Linh mục trưởng Ban Tổ chức Inhaxiô Hồ Văn Xuân mời gọi các linh mục thuộc Tổng giáo phận tham gia đồng tế trong lễ nhậm chức của Tân Tổng giám mục, loan báo về việc chỉ mời các đại diện tu sĩ và giáo dân do chỗ trong nhà thờ có giới hạn và đề nghị các linh mục báo tin về việc giới hạn chỗ ngồi cho giáo dân biết để họ thông cảm. Linh mục Xuân cũng cho biết, lễ nhận tòa sẽ được Ban Truyền Thông truyền hình trực tiếp. Về bữa ăn sau lễ nhậm chức, linh mục Xuân cho biết là linh mục Tổng giáo phận sẽ ăn cùng Tân Tổng giám mục sau vào dịp Tất niên. Trong bữa tiệc ngay sau khi kết thúc lễ nhậm chức chỉ mời một số linh mục trong Ban Tư vấn, linh mục hạt trưởng, một số tu sĩ và giáo dân đại diện của Tổng giáo phận, lý do của việc này là nhường lại cho các khách từ Giáo phận Xuân Lộc và Giáo phận Phát Diệm.[58]

Nhằm chuẩn bị cho chuyến đi đến Tổng giáo phận Sài Gòn – Thành phố Hồ Chí Minh, rạng sáng ngày 30 tháng 11, Giám mục Nguyễn Năng dâng lễ kính thánh Công giáo Anrê Tông đồ tại nhà nguyện Tòa Giám mục Phát Diệm. Sau thánh lễ này, lúc 5 giờ 15 phút, Tổng giám mục Năng và các linh mục tháp tùng rời Tòa giám mục Phát Diệm.[59] Phái đoàn của Tân Tổng giám mục và phái đoàn gồm 10 linh mục đi từ Hà Nội đáp xuống sân bay Tân Sơn Nhất trưa cùng ngày. Đón tiếp phái đoàn có linh mục Inhaxiô Hồ Văn Xuân và 11 linh mục từ Tổng giáo phận Thành phố. Sau đó, xe đưa tân Tổng giám mục về Tòa Tổng giám mục Tổng giáo phận. Tại đây, Giám quản Tông Tòa Đỗ Mạnh Hùng, giám mục Luy Nguyễn Anh Tuấn, các linh mục và các nhân viên tại đây đã chào đón Tân Tổng giám mục. Sau đó, Tổng giám mục Nguyễn Năng cũng đến Nhà nguyện cổ Tổng giáo phận Sài Gòn. Kể từ ngày này, Tổng giám mục Nguyễn Năng chính thức chuyển đến sinh sống tại Tổng giáo phận Thành phố Hồ Chí Minh. Ông cũng đã có cuộc gặp ngắn với vị tiền nhiệm là Hồng y Gioan Baotixita Phạm Minh Mẫn tại phòng khách Tòa Tổng giám mục.[60][61]

Sáng ngày 2 tháng 12 năm 2019, Tân Tổng giám mục Giuse Nguyễn Năng đã đến thăm Tòa Tổng giám mục Tổng giáo phận Thành phố Hồ Chí Minh. Trong chuyến thăm, giám quản Tông Tòa Giuse Đỗ Mạnh Hùng giới thiệu các giáo điểm trong Tổng giáo phận và các phòng ban tại Tòa Tổng giám mục.[62]

Vào lúc 18 giờ ngày 10 tháng 12 năm 2019, nghi thức tuyên xưng đức tin của Tân Tổng giám mục Giuse Nguyễn Năng được cử hành tại Nhà nguyện Đại chủng viện Thánh Giuse Sài Gòn. Nghi thức có sự hiện diện của Đức Tổng Giám mục Marek Zalewski, 16 giám mục, các linh mục, tu sĩ, các thân nhân và một số đại diện các đoàn thể trong Tổng giáo phận. Bên cạnh việc tuyên xưng đức tin, vị Tân Tổng giám mục cũng tuyên thệ sẽ thực thi mọi điều luật và chu toàn chức vụ mới cách tốt nhất. Nghi thức kết thúc vào lúc 18 giờ 45 phút.[63][64]

Như dự kiến, thánh lễ nhậm chức của Tân Tổng giám mục Nguyễn Năng được diễn ra vào lúc 8 giờ 30 phút sáng ngày 11 tháng 12 năm 2019 tại Nhà thờ chính tòa Đức Bà Sài Gòn và được phát trực tuyến trên kênh YouTube của Tổng giáo phận Thành phố Hồ Chí Minh. Trong buổi nhậm chức, ông cảm ơn mọi người hiện diện trong thánh lễ và xin ơn ngoan ngoãn vâng theo Chúa Thánh Thần. Thánh lễ nhậm chức của Tân Tổng giám mục Nguyễn Năng kết thúc vào lúc 11 giờ sáng cùng ngày.[65][66]

Mục vụ năm 2020

Trước tình hình diễn biến phức tạp của dịch Covid-19, Tổng giám mục Nguyễn Năng đã ra nhiều thư mục vụ gửi đến giáo dân Tổng giáo phận. Ngày 5 tháng 2 năm 2020, Tổng giám mục Năng ấn ký thư mục vụ đầu tiên nói về bệnh dịch Covid-19, trong bối cảnh sau thư mục vụ của Hội đồng Giám mục Việt Nam. Trong thư, Tổng giám mục Năng kêu gọi giáo dân thực hiện tuần cửu nhật để cầu nguyện cho tình hình bệnh dịch có thuốc chữa và mọi người không bị nhiễm bệnh. Ngoài ra, ông còn kêu gọi giáo hữu sống công chính theo Phúc Âm Kitô giáo, dành ngày lễ kính Đức Mẹ Lộ Đức - ngày lễ cầu cho bệnh nhân để ăn chay, thực thi các việc từ thiện xã hội và cầu nguyện.[67] Một tháng sau đó, ngày 6 tháng 3, Tổng giám mục Nguyễn Năng tiếp tục công bố thư mục vụ mới về chủ đề dịch bệnh Covid. Ngoài đề nghị giáo dân cầu nguyện, ông yêu cầu tín đồ Công giáo thuộc Tổng giáo phận thực hiện các khuyến cáo của chính quyền, các cơ quan chức năng. Ông loan tin nhiều giáo xứ đã thực hiện các biện pháp phòng dịch như phun thuốc sát trùng nhà thờ trước và sau lễ Chủ nhật. Ngoài nhắc nhở các biện pháp của Hội đồng Giám mục về các mục vụ thông thường, Tổng giám mục Nguyễn Năng công bố các biện pháp bổ sung khi cử hành Bí tích Hòa Giải, cử hành mục vụ Thứ Sáu Tuần Thánh, Chúa Nhật Lễ Lá và lễ Lòng Chúa Thương Xót. Tổng giám mục khuyến cáo giáo dân nên cần trọng và liên lạc các tổ chức Uỷ ban Mặt trận để được hỗ trợ.[68] Tòa Tổng giám mục, qua thông cáo ngày 10 tháng 3 do linh mục Tổng Đại diện thay lời Tổng giám mục Nguyễn Năng công bố tạm hoãn các việc giảng dạy giáo lý Công giáo trong địa bàn Tổng giáo phận từ ngày 15 tháng 3 năm 2020 cho đến khi có thông báo mới.[69] Thông cáo ngày 19 tháng 3, ngoài các biện pháp được nhắc đến trong các thư chung trước, Tổng giám mục Nguyễn Năng còn thông báo chi tiết hơn đến các sinh hoạt mục vụ, ví dụ như tĩnh tâm Mùa Chay, không cho phép giải tội tập thể, hạn chế số người tham gia nghi thức giải tội (Bí tích Hòa giải), một số miễn trừ về tham dự thánh lễ Công giáo, việc cử hành lễ của linh mục, Tuần Thánh,...[70]

Ngày 25 tháng 3 năm 2020, Tổng Giám mục Nguyễn Năng ra thư chung gửi giáo dân, thông cáo tạm đình chỉ tất cả thánh lễ Công giáo với sự tham dự của giáo dân trong Tổng giáo phận kể từ 16 giờ chiều ngày hôm sau (tức 26 tháng 3 năm 2020) cho đến khi có thông cáo mới. Về chi tiết của thông cáo, Tổng giám mục Năng cho biết các thánh lễ chỉ cử hành riêng mà không có sự tham gia của giáo dân, vẫn cho phép mở cửa các nhà thờ để tín hữu đến cầu nguyện, kêu gọi ý thức thực hành các sinh hoạt tôn giáo trong gia đình, cử hành lễ an táng với số giáo dân là họ hàng gần, đề nghị tạm hoãn các lễ cưới. Tổng giám mục Nguyễn Năng nhận định đây là một quyết định khó khăn và chưa từng có tiền lệ. Ông đề nghị giáo dân cùng người dân cộng tác để tránh tình hình dịch bệnh tăng cao, thể hiện tinh thần trách nhiệm của mình.[71][72] Với quyết định trên từ Tổng giám mục Năng, Tổng giáo phận Thành phố Hồ Chí Minh trở thành giáo phận đầu tiên ở Việt Nam tạm dừng sinh hoạt tôn giáo với sự tham dự của cộng đồng.[73] Thừa lệnh Tổng giám mục Nguyễn Năng, linh mục Phêrô Kiều Công Tùng, Chưởng ấn Tòa Tổng giám mục đã ấn ký văn bản công bố các quyết định điều chỉnh sinh hoạt mục vụ Công giáo trên địa bàn Tổng giáo phận trong Tuần Thánh. Văn thư này được ký ngày 1 tháng 4 năm 2020.[74]

Trả lời phỏng vấn của kênh truyền thông Tổng giáo phận Sài Gòn, Tổng giám mục Nguyễn Năng vào ngày 31 tháng 3. Tổng giám mục Năng cho biết vì ý thức được sự nguy hiểm của virus, ông đã khuyến khích giáo dân ý thức về trách nhiệm của một người công dân trong xã hội. Nói về những suy nghĩ cá nhân của mình, Tổng giám mục Năng cho rằng chính vì sự thiếu vắng của các thánh lễ trực tiếp sẽ khơi dậy sự khao khát tham dự thánh lễ trực tiếp với tinh thần đức tin tăng cao. Ông bày tỏ sự lo lắng về việc đóng của các dịch vụ xã hội không cần thiết vì những người khó khăn, kiếm sống qua ngày như những người bán rong, bán vé số,... Ông cho biết đã bàn thảo với các linh mục và ban Caritas Tổng giáo phận. Tổng giám mục Nguyễn Năng đánh giá đây là một vấn đề quá lớn và đề nghị mọi người chung tay hỗ trợ. Ông loan tin sẽ nhờ công ty chuyên sản xuất phần ăn công nghiệp và công ty này đã quyết định hỗ trợ một phần ăn 20.000 đồng, đã có những nhà tài trợ các bữa ăn, tổng công suất 5.000 suất ăn một ngày. Ông mong muốn sẽ nhận được sự hỗ trợ của nhiều nhà tài trợ khác. Tổng giám mục Năng kêu gọi giáo dân chia sẻ với những người khó khăn trong những việc cụ thể: hỗ trợ tiền thuê nhà, hỗ trợ bữa ăn, hỗ trợ tiền lương,... Tổng giám mục Năng cho rằng với những khó khăn của dịch bệnh, cần làm lan tỏa tinh thần bác ái, lòng nhân ái của Kitô giáo.[75][76]

Ngày 23 tháng 4 năm 2020, giãn cách xã hội được nới lỏng. Đại diện Tòa Tổng giám mục là linh mục Chưởng ấn Kiều Công Tùng công bố quyết định giữ nguyên thông cáo ngày 9 tháng 3 năm 2020 của Tổng giám mục Nguyễn Năng.[77] Căn cứ vào thông báo của Văn phòng Chính phủ và Văn thư của Ủy ban Nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh, ngày 8 tháng 5, thừa lệnh Tổng giám mục Năng, linh mục Tổng Đại diện Hồ Văn Xuân đã ký văn thư cho phép sinh hoạt mục vụ bình thường trở lại trên địa bàn Tổng giáo phận Sài Gòn và có hiệu lực từ ngày 9 tháng 5.[78]